Dhëmbët e qumështit, të njohur edhe si dhëmbët primarë, janë dhëmbët e parë që shfaqen tek fëmijët dhe luajnë një rol thelbësor në zhvillimin e gojës dhe të trupit të vogël. Megjithëse ata janë të përkohshëm dhe zakonisht bien për t’u zëvendësuar nga dhëmbët e përhershëm, rëndësia e tyre nuk duhet nënvlerësuar. Kujdesi i duhur për dhëmbët e qumështit ndihmon në zhvillimin e foljes, të ushqyerit, estetikës dhe formës së nofullave të fëmijës.
Çfarë janë dhëmbët e qumështit?
Dhëmbët e qumështit janë 20 dhëmbë të përkohshëm që zakonisht fillojnë të shfaqen rreth moshës 6 muaj dhe vazhdojnë të dalin deri në moshën 3 vjeç. Ata përbëhen nga dhjetë dhëmbë në nofullën e sipërme dhe dhjetë në nofullën e poshtme, të ndarë në:
-
4 incisivë qendrorë
-
4 incisivë anësorë
-
4 molarë
-
4 caninë
Megjithëse quhen “dhëmbë të qumështit”, ata nuk përmbajnë qumësht. Ky emër lidhet me ngjyrën e tyre të bardhë dhe delikate.
Rëndësia e dhëmbëve të qumështit
-
Ndihmojnë në ushqyerje dhe përtypje: Dhëmbët e qumështit mundësojnë përtypjen e ushqimit, gjë që ndihmon për një tretje të mirë dhe ofron ushqyerje të duhur për zhvillimin e fëmijës. Pa dhëmbët e qumështit, ushqimi mund të jetë i vështirë për t’u përtypur dhe fëmija mund të humbasë disa nutrientë të rëndësishëm.
-
Mbështesin zhvillimin e të folurit: Incisivët dhe caninët e qumështit ndihmojnë fëmijën të formojë tinguj dhe fjalë. Për shembull, disa shkronja dhe tinguj nuk mund të artikulohen qartë pa dhëmbët e qumështit.
-
Ruajnë vendin për dhëmbët e përhershëm: Një nga funksionet më të rëndësishme të dhëmbëve të qumështit është ruajtja e vendit për dhëmbët e përhershëm. Nëse një dhëmb i qumështit humbet para kohe, dhëmbët e tjerë mund të zhvendosen, gjë që mund të shkaktojë probleme të renditjes së dhëmbëve të përhershëm.
-
Ndihmojnë në zhvillimin e nofullës dhe muskujve të fytyrës: Përtypja e ushqimeve të ndryshme ndihmon në zhvillimin e muskujve të nofullës, të cilët janë të rëndësishëm për një strukturë të shëndetshme të fytyrës.
-
Rëndësi psikologjike dhe estetike: Një buzëqeshje e bukur dhe një gojë e shëndetshme kontribuojnë në vetëbesimin e fëmijës që në moshë të vogël.
Kur shfaqen dhëmbët e qumështit?
Shfaqja e dhëmbëve të qumështit është një proces gradual që zakonisht ndodh në këtë renditje:
-
6–10 muaj: Incisivët qendrorë të poshtëm dalin të parët.
-
8–12 muaj: Incisivët qendrorë të sipërm shfaqen.
-
9–13 muaj: Incisivët anësorë të sipërm.
-
10–16 muaj: Incisivët anësorë të poshtëm.
-
16–20 muaj: Caninët e sipërm dalin.
-
17–23 muaj: Caninët e poshtëm shfaqen.
-
13–19 muaj: Molarët e parë të poshtëm.
-
14–18 muaj: Molarët e parë të sipërm.
-
23–33 muaj: Molarët e dytë të poshtëm.
-
25–33 muaj: Molarët e dytë të sipërm.
Kjo renditje mund të ndryshojë nga fëmija në fëmijë. Disa mund të kenë dhëmbë më herët ose më vonë pa qenë arsye për shqetësim.
Problemet më të zakonshme me dhëmbët e qumështit
1. Dhëmbët e prishur (kariesi)
Kariesi tek fëmijët është një problem i zakonshëm dhe mund të ndikojë në shëndetin e dhëmbëve të përhershëm. Ai shpesh shkaktohet nga lëngu i ëmbël, qumështi i naten ose mungesa e higjienës orale. Simptomat përfshijnë njolla të bardha ose të kafe, dhimbje dhe ënjtje të mishit të dhëmbëve.
2. Humbja e parakohshme e dhëmbëve
Kur një dhëmb i qumështit humbet para kohe, mund të krijojë boshllëqe që ndikojnë në renditjen e dhëmbëve të përhershëm dhe shkaktojnë nevojën për trajtime ortodontike më vonë.
3. Dhëmbët e vonuar ose të ngadaltë
Disa fëmijë mund të kenë një vonesë në shfaqjen e dhëmbëve. Shkaqet mund të jenë gjenetike, nutrionale ose ndonjëherë lidhur me sëmundje të caktuara. Konsultimi me një dentist pediatrik është i rekomanduar në këto raste.
4. Dhimbja gjatë daljes së dhëmbëve (teething)
Dalja e dhëmbëve mund të shkaktojë dhimbje të lehta, kruarje të mishit të dhëmbëve dhe irritim tek fëmija. Këto simptoma zakonisht zgjidhen pas disa ditësh dhe mund të lehtësohen me masazh të mishit të dhëmbëve ose lodra për të kafshuar.
Kujdesi për dhëmbët e qumështit
-
Pastrimi i dhëmbëve që nga shfaqja e tyre e parë
Edhe një dhëmb i vetëm duhet të pastrohet me një furçë të butë dhe pak pastë dhëmbësh me fluor. Për fëmijët nën 2 vjeç, rekomandohet një sasi sa një kokërr orizi. -
Ushqyerja e shëndetshme
Limitimi i sheqerit, ushqimeve të ëmbla dhe pijet e gazuara ndihmon në parandalimin e kariesit. Dhënia e qumështit ose lëngjeve vetëm gjatë kohës së ushqimit është më e mirë sesa gjatë natës. -
Vizita tek dentisti pediatrik
Rekomandohet vizita e parë te dentisti rreth moshës 1 vjeç ose kur shfaqet dhëmbi i parë. Dentisti mund të këshillojë mbi higjienën orale, përdorimin e fluorit dhe trajtimin e problemeve të hershme. -
Përdorimi i fluorit dhe sealantëve
Fluori ndihmon në forcimin e smaltit të dhëmbëve dhe parandalimin e kariesit. Sealantët janë një shtresë mbrojtëse që vendoset mbi molarët për të parandaluar kapjen e ushqimeve dhe bakterieve në grope. -
Përkujdesja ndaj lodrave dhe objektet e kafshimit
Lodrat e sterilizuara për të kafshuar mund të ndihmojnë në lehtësimin e dhimbjes gjatë daljes së dhëmbëve.
Përfundim
Dhëmbët e qumështit janë më shumë se thjesht një fazë kalimtare në jetën e një fëmije. Ata luajnë një rol të rëndësishëm në zhvillimin e gojës, të foljes, përtypjes dhe në ruajtjen e vendit për dhëmbët e përhershëm. Kujdesi i hershëm dhe i vazhdueshëm për dhëmbët e qumështit ndihmon në parandalimin e problemeve dentare të mëvonshme dhe kontribuon në shëndetin e përgjithshëm të fëmijës. Prindërit duhet të jenë të kujdesshëm ndaj higjienës orale të fëmijëve që nga shfaqja e dhëmbëve të parë, të monitorojnë ushqyerjen dhe të vizitojnë dentistin rregullisht për një buzëqeshje të shëndetshme dhe të bukur.