Sa dhëmbë ka goja?

Kur dikush pyet “Sa dhëmbë ka goja?”, përgjigjja nuk është aq e thjeshtë sa duket. Ne kemi dy etapa të dhëmbëve: dhëmbët e qumështit (fëmijërisë) dhe dhëmbët e përhershëm (të rriturve). Për t’u përgjigjur plotësisht, do të shpjegojmë se sa dhëmbë kemi në secilën fazë, llojet e tyre, funksionet, si dhe ndryshimet gjenerike që mund të ndodhin tek individët.

1. Ne fëmijëri: 20 dhëmbë të qumështit 🍼

• Fëmijët zakonisht lindin pa dhëmbë, por ata fillojnë të shfaqen rreth moshës 6 muajsh, siç përmendet edhe nga faqja “Dhembët” në shqip:

“Dhembet e qumeshtit jane gjithsej njezet”

• Kështu, në “denticionin paresor” fëmijët zakonisht kanë 20 dhëmbë – përbërja e tyre është:

  1. Prerësit (incisors) – 8 në total (4 të sipërm, 4 të poshtëm)

  2. Kaninët (canines) – 4 (2 sipër, 2 poshtë)

  3. Molaret e parë dhe të dytë të qumështit – 8

Këta dhëmbë bien gradualisht midis moshës 6–12 vjeç, duke bërë vend për dhëmbët e rritur.

2. Te të rriturit: 32 dhëmbë të përhershëm

A. Numri i përgjithshëm

• Meshkujt dhe femrat zakonisht kanë 32 dhëmbë të përhershëm: 8 prerës, 4 kaninë, 8 premolarë dhe 12 molarë (përfshirë dhe 4 dhëmbët e mençurisë)

• Nuk është e pashpjegueshme që këtë numër mund ta kemi plotësisht në fund të adoleshencës (18-21 vjeç) .

B. Llojet e dhëmbëve në gojë

1. Prerësit (Incisors) – 8 në total (4 sipër, 4 poshtë), funksioni kryesor: të presin ushqimin. Shërbejnë edhe për të folur dhe për një pamje estetike .

2. Kaninet (Canines) – 4, të mprehtë dhe të qëndrueshëm, me funksion për të kapur dhe për të thyer ushqimin

3. Premolarët (Bicuspids) – 8, të vendosur mes kaninëve dhe molarëve. Ndihmojnë për shkrirjen dhe përziej vendin ushqimor, duke e përgatitur për thërrmim të mëtejshëmMolarët (Molars) – 12, të vendosur në pjesën e pasme të gojës. Përfshijnë:

   • Molaret e parë dhe të dytë – 8 të gjithsej.

   • Dhëmbët e mençurisë (third molars) – 4, shpesh me probleme në daljen e tyre, të impaktuar ose të larguar nga dentisti

C. Fazat e daljes (erupsionit)

• Deri në moshën 13 vjeç, 28 nga 32 dhëmbë të përhershëm janë zakonisht në vend

• Dhëmbët e mençurisë dalin zakonisht mes 17–25 vjeç .

3. Variacione: më pak apo më shumë dhëmbë

A. Numër i reduktuar

• Hipodontia – mungesë kongjenitale e disa dhëmbëve, zakonisht premolarëve ose molarëve.

• Oligodontia – mungesë e shumë dhëmbëve.

• Shkaqet mund të jenë gjenetike, trajtime të mëparshme, trauma, etj.

B. Numër i tepërt

• Hiperdontia – prania e dhëmbëve supernumerarë (extra), që ndodhin në rreth 0.15–4% të njerëzve. Mund të kenë shumë dhëmbë ekstra (ndonjëherë më shumë se 30), dhe shpesh lidhen me çrregullime gjenetike (si sindroma e Gardnerit, Down, etj.) .

4. Sistemet e numërimit

Dentistët përdorin sisteme specifike për të identifikuar dhëmbët:

• Universal Numbering System – numëron nga 1 (molari i sipërm i djathtë) deri 32 (molari i poshtëm i djathtë).

• FDI (sistemi ndërkombëtar) – katër kuadrantë, secili dhëmb me dy shifra.

• Palmer – përdor shenja vizatimore për kuadrantët

5. Anatomia e dhëmbit

Çdo dhëmb përbëhet nga:

1. Kurora (Crown) – pjesa e dukshme, me smalt (enamel) të fortë.

2. Qafa (Neck) – zona ku mbaron krona dhe fillon rrënja.

3. Rrënja (Root) – e ankoruar në brendësi, shpesh me disa rrënjë.

4. Smalt (Enamel) – peliku më i fortë i trupit.

5. Dentinë (Dentin) – inde më të buta poshtë smaltit.

6. Palca dentare (Pulp) – pjesa e brendshme me nerva dhe enë gjaku.

7. Kanali i rrënjës – kalon nga pulpa përmes rrënjës.

8. Ligament periodontal – lidh dhëmbin me kockën alveolare.

9. Kocka alveolare – struktura që mban dhëmbin

6. Funksionet e llojit të dhëmbëve

• Prerësit – shërbejnë për prerje dhe mbajtje; ndikojnë në të folur dhe buzëqeshje .

• Kaninet – për kapje dhe ndarje ushqimi.

• Premolarët – ndihmojnë në mbyrjen e ushqimit, duke e dërguar te molarët

• Molarët – përgjegjës për thërrmimin dhe përgatitjen e ushqimit për gëlltitje .

7. Kujdesi për dhëmbët

• Larja dhe përdorimi i fillit dentar dy herë në ditë – për të ruajtur smaltin dhe për të parandaluar prishjet.

• Kontrolle të rregullta dentare – për të monitoruar zhvillimin e dhëmbëve të mençurisë, hiperdontia, kariesin, etj. lavin.rs.

• Heqja e dhëmbëve të mençurisë – shpesh e rekomanduar për shkak të impaktimit, infeksionit ose shtrembërimit të renditjes së dhëmbëve lavin.rs.

8. Faktet kyçe për “sa dhëmbë ka goja”

Ndryshimet si hipodontia, hiperdontia, ose heqja e dhëmbëve për qëllime ortodontike ndikojnë në këtë numër. Për shembull, hiperdontia sjell numër më të lartë, ndërsa trajtimet ortodontike mund të çojnë në heqje të dhëmbëve për rregullimin e harmoni orale.

9. Përfundim

Pra, përgjigjja e pyetjes “Sa dhëmbë ka goja?” është:

• Fëmijët – 20 dhëmbë të qumështit.

• Të rritur – zakonisht 32 dhëmbë të përhershëm (8 prerës, 4 kaninë, 8 premolarë dhe 12 molarë) – përfshirë 4 dhëmbët e mençurisë.

Variacionet individuale janë të zakonshme: disa nën 32 për shkak të mungesës, heqjes, ose mos-shfaqjes së mençurisë, dhe disa mbi 32 për shkak të dhëmbëve ekstra. Parandalimi i problemeve kërkon kujdes të vazhdueshëm oral: larjen, pastrimin me fill, dhe kontrolle dentare.